(მეტამორფოზა ნაწილი პირველი)

არაფერია იმაზე უფრო ადამიანური, ვიდრე ღვთაებრივი. პოლ ვალერი.

”ან-ან, აი ეს არის ყველაზე მეტი საგანძური, რომელიც მე მინდა დავუტოვო ჩემთვის ძვირფას ადამიანებს ამ ქვეყნად. ჩემი შვილი იმ ასაკში რომ იყოს, ამ სიტყვების აზრის გაგება შეძლებოდა, ხოლო მე სიცოცხლის უკანასკნელ წუთებში, მე ვეტყოდი მას: მე არ გიტოვებ შენ არც ფულს, არც წოდებას, არც რაიმე მაღალ მდგომარეობას საზოგადოებაში, მაგრამ მე მიგითითებ სამაგიეროდ მასზე თუ სად მარხია ის განძი, რომელსაც შეუძლია გაქციოს უმდიდრეს ადამიანად სამყაროში. ეს განძი არ მდებარეობს შენს გარეთ, იგი თვით შენშია, იგი თვით შენ გეკუთვნის. ასე რომ, არ იქნები დავალებული სხვა რომელიმე ადამიანით და ამდენად ვერავინ ავნებს შენს საკუთარ სულს. ეს განძი დამალულია თვით შენში, იგი არის ნების თავისუფლება, არჩევანი ან-ან, მისი დაუფლება კი ანგელოზებზე მაღლა აგიყვანს.”

ს. კირკეგორი.

რამდენიც არ უნდა ვიმსჯელოთ და ვიკამათოთ აქვს თუ არა ცხოვრებას აზრი, ის (ანუ ცხოვრება) მაინც არსებობს და ჩვენც შემთხვევითობის წყალობით, თუ რაიმე გარდაუვალი კანონზომიერებით მასში ვიმყოფებით. ამ არსის ძიება კი იმდენადაა საინტერესო და აუცილებელი, რამდენადაც ჩვენ გვეხება, და თუ გადავხედავთ იმ ქაოსსა და სირთულეებს, რითაც სავსეა ჩვენი ცხოვრება, გასაგებია თუ რაოდენ ძლიერ გვეხება იგი. სხვათა ცხოვრების მიბაძვა, სხვათა ნააზრევის განმეორება, ვინ რას და როგორ ფიქრობდა ცხოვრებაზე, ჩვენს პირად ცხოვრებაში ბევრს ვერაფერს შეცვლის. ვერც საყოველთაოდ აღიარებული იდეალები და სისტემები გვეხმარება ცხოვრებისეული სირთულეებისაგან თავის დაღწევაში, ისევე როგორც რელიგია ვერ იქნება გზამკვლევი ყველა ადამიანისთვის, რადგანაც ისეთი ადამიანებიც არსებობენ, ვისაც საერთოდ არ სჯერა არანაირი აღმსარებლობის და სამოთხეზე მეტად, ამქვეყნიური არსებობა აინტერესებს. როგორც ზ. ფროიდი წერდა, ჭეშმარიტ ფასეულობების მიღებასა და აღიარებაზე საუბრისას, მთავარია არ დაგვავიწყდეს, თუ რამდენად მრავალფეროვანნი და განსხვავებულები არიან ადამიანები და მათი ფსიქიკური ცხოვრება. ის, რაც აღტაცებას იწვევს ერთ ადამიანში, შესაძლებელია სრულიად უცხო იყოს მეორე ადამიანისთვის (11.23)

ერადერთი, რაც შესაძლებელია მეტ-ნაკლებად მისაღები იყოს ყველა ადამიანისთვის, არის დაკვირვება საკუთარ ცხოვრებაზე, იმის გასარკვევად, თუ რა აზრი შეიძლება ქონდეს იმ ყველაფერს, რასაც ცხოვრებას ვეძახით, თუ საერთო არსებობს ასეთი “აზრი”.

რა მიზნისკენაა მიმართული და რას ცდილობს ადამიანი თავისი საქციელით, კითხულობს ზ. ფროიდი. რას ითხოვს ცხოვრებიდან და რისი მიღწევა სურს? ადამიანი ისწრაფვის ბედნიერებისკენ, უნდა მიაღწიოს მას და მუდამ ამ მდგომარეობაში დარჩეს. ამ მონდომებას ორი მხარე აქვს, პოზიტიური და ნეგატიური. მისი მიზანი ერთის მხრივ, არის სრული გაქრობა ტკივილისა და უსიამოვნებების, ხოლო მეორე მხრივ ძლიერი განცდა სასიამოვნო შეგრძნებების. სიტყვა “ბედნიერება” აქ ძალიან ვიწრო გაგებითაა ნახმარი და ასოცირდება სიამოვნებასთან. თანახმად ამ მიზნის ორი განსხვავებული მხარისა, ადამიანის ქმედება ვითარდება ორი მიმართულებით, იგი მიისწრაფვის ამ ორი მიზნის სრული განხორციელებისკენ, ან ერთ-ერთის მაინც.(23.23)

მ. მამარდაშვილის მოსაზრებით, ფილოსოფია არის ელემენტი იმისა, თუ როგორ ეუფლება ადამიანი საკუთარ თავს, საკუთარ აზრებს, განცდებს, აღქმას, ემოციებს. ეუფლება, რადგან ეს არის პირობა საზრისის თუ მნიშვნელობის გამოტანისა იქიდან, რაც მან თვითონ განიცადა, რაც თვითონ გაიფიქრა, რაც თვითონ შეიტყო, რაც თვითონ აღიქვა.(86.8) ადამიანის არსებობისა და მისი არსის გარკვევა-გააზრება, ანუ საკუთარი თავის არჩევა, როგორც ს. კირკეგორი უწოდებს, უმნიშვნელოვანესი ღირებულება და ამასთანავე უმთავრესი მიზანია ადამიანის განვითარებისათვის, როგორც მ.შელერი ამბობდა: ადამიანი, იცის თუ არა თვითონ ეს გარკვევით, ღირებულებებს ესწრაფვის, სწორედ ღირებულებაა ადამიანის სწრაფვის მიზანი.(491)

ანტიკური ეპოქიდან მოყოლებული, როცა ადამიანი ჯერ კიდევ ღრმა ძილის მდგომარეობაში იყო და მითებისა და ლეგენდების ტყვეობაში იმყოფებოდა, ანუ როცა ცნობიერება თავისი განვითარების უდაბლეს ეტაპებს ითვლიდა, თანდათანობით ჩნდება რელიგიურ – ფილოსოფიური აზროვნება, როგორც საზოგადოებრივი ცნობიერების გარკვეული ფორმა. თავისთავად ცნობიერების განვითარების პროცესი მიმართულია უმდაბლესიდან უმაღლესისკენ და თავისი განვითარების უმაღლეს ფორმებში აბსოლუტურ ცოდნას, ანუ ტრანსცენდენტურ ცნობიერებას მოიცავს, ესაა ღვთის ხატად და მსგავსად შექმნილი ადამიანის სულში არსებული ღვთაებრივი ნაპერწკალი, რომელიც სულში აპრიორულადაა მოცემული და გასხივოსნების, იგივე განღმრთობის შესაძლებლობას გულისხმობს.

ჰეგელი წერდა, რომ აბსოლუტური ცოდნის მისაღწევად აუცილებელია ცნობიერების ხანგრძლივი და დაუღალავი შრომა, ცნობიერების მუდმივი ევოლუცია, რომ კონკრეტული ადამიანის ცნობიერება სწორედ იმ გზას გადის, რაც ზოგადად კაცობრიობის ისტორიას გაუვლია.(176) ქ.გ.იუნგი მიიჩნევდა, რომ ცნობიერება არაცნობიერი მდგომარეობიდან ვითარდება და ადამიანი ადრეულ ბავშვობას არაცნობიერად ატარებს, შესაბამისად უმნიშვნელოვანესი ინსტიქტური ფუნქციებიც არაცნობიერად ხორციელდება და მოგვიანებით წარმოიშობა ცნობიერი, რაც თავისთავად ურთულესი პროცესია და უდიდეს ძალისხმევას მოითხოვს. ამიტომაა, ასე რომ უჭირს ადამიანს მთელი პასუხისმგებლობით მოეკიდოს საკუთარ ცხოვრებას და ხშირად მოწიფულობის ასაკშიც ბავშვივით დაბნეული და ინფანტილური რჩება.

ცნობიერება -წერდა იუნგი, წააგავს ზედაპირს ან აპკს, გადაჭიმულს იმ ვრცელ, არაცნობიერ სფეროზე, რომლის შინაარსი და ტევადობა ადამიანისთვის უცნობია. რამდენადაც არაფერი ვიცით არაცნობიერ სფეროზე, იმდენად გვიჭირს მისი განსაზღვრა და შემოფარგვლა. იმ შინაარსებიდან, რაც არაცნობიერს ამოაქვს, მხოლოდ მცირე რამ შეგვიძლია დავასკვნათ, ამიტომაც ეს იდუმალებით მოცული სფეროა, რომლის არსებობაზეც მხოლოდ არაპირდაპირი საბუთი მოგვეპოვება.(11.1) თუ დ. უზნაძის განწყობის თეორიის მიხედვით ვიმსჯელებთ და ვაღიარებთ, რომ ჩვენს ნებისმიერ ქმედებასა თუ ფიქრს, სწორედ არაცნობიერ სფეროში არსებული კომპლექსები, სურვილები თუ სხვა რამ განსაზღვრავს, სავსებით შესაძლებელია ვიფიქროთ, რომ სამყარო, ისევე როგორც ცალკეული ნივთები, სრულებით არაა ისეთი როგორიც მათ ჩვენი შეზღუდული ცნობიერება ხედავს და აღიქვამს. იუნგის მიხედვით, “მე” (ცნობიერების ცენტრი) ფსიქიკურ ფაქტთა კომპლექსია, რომელსაც მიზიდულობის ძალა გააჩნია და იზიდავს შინაარსებს როგორც არაცნობიერ სფეროდან, ისე შთაბეჭდილებებს გარესამყაროდან, ამიტომაც ცნობიერი ხდება ყველაფერი ის, რაც უშუალოდ “მე”-ს უკავშირდება. თავისთავად ცნობიერება მოიცავს ექტოფსიქიკურ (კავშირი ცნობიერსა და გარედან მიღებულ შთაბეჭდილებებს შორის) და ენდოფსიქიკურ (კავშირი ცნობიერ შინაარსებსა და არაცნობიერს შორის)ფუნქციებს, რითაც იგი უშუალოდ უკავშირდება შინაგან თუ გარეგან სამყაროს.

ექტოფსიქიკური ფუნქციები: შეგრძნება, აზროვნება, გრძნობა და ინტუიცია სწორედ ის ფუნქციებია, რისი მეშვეობითაც ადამიანი ეხება და აღიქვამს გარესამყაროს. იუნგი ასე განმარტავს მათ: თუ შეგრძნება გვეუბნება, რომ რაღაც არის, აზროვნება გვეუბნება, თუ ეს რაღაც რა არის, გრძნობა- გვეხმარება გავარკვიოთ, თუ რა ღირებულებაა მასში, ინტუიცია კი არის ფუნქცია, რომლის მეშვეობითაც მხედველობის არეში არსებული მოვლენების მიღმა ვიხედებით.

ფილოსოფიურად თუ მივუდგებით ამ საკითხს და ჰეგელის ნააზრევის მიხედვით ვიმსჯელებთ, რომ კონკრეტული ადამიანის ცნობიერება გადის იმ გზას, რაც კაცობრიობას გაუვლია, მაშინ ადამიანის ცნობიერების, (ისევე როგორც ზოგადად კაცობრიობის) განვითარების ეტაპები ასე შეგვიძლია ჩამოვაყალიბოთ: თავდაპირველად ცნობიერება თავისი განვითარების ადრეულ ეპაპზე, გარე სამყაროს უკავშირდება შეგრძნებით და ხვდება რომ მის ირგვლივ რაღაც არის, შემდგომ ერთვება აზროვნება და ადამიანი თანდათანობით ყველაფერს თავის სახელს არქმევს, გრძნობა- რომელიც ღირებულებების განმსაზღვრელი ფუნქციაა, იძლევა საშუალებას ადამიანმა შედარებით ღრმად ჩაიხედოს საგნებსა თუ მოვლენებში და მათი ღირებულებები გაარკვიოს. საბოლოოდ კი უნდა გაიღვიძოს ინტუიციამ, როგორც ხილული სამყაროს მიღმა არსებული სიღრმეების განმსაზღვრელმა და აღმქმელმა ფუნქციამ.

აბსოლუტური, იგივე ტრანსცენდენტური ცნობიერება, სწორედ ამ ინტუიტიური წვდომის გამოვლენის შედეგია და არა ინტელქტუალური შემეცნების. ამიტომ აყენებს აღმოსავლური აზროვნება, ისევე როგორც ექსისტენციალიზმი, ირაციონალურ, ინტუიციურ წვდომას უმაღლეს საფეხურზე და აბსოლუტურ ყოფიერებამდე მიღწევის ერთადერთ საშუალებად მიიჩნევს, რომლის დროსაც აღარ არსებობს გახლეჩა სუბიექტ-ობიექტად, ყოველგვარი დუალიზმი და დაპირისპირება ქრება და ადამიანი აღწევს შინაგან, ფსიქოლოგიურ გამთლიანებას. თუმცა, როგორც რ. გორდეზიანი აღნიშნავს, ძენ-ბუდიზმის დამაარსებელი დ.თ.სუძუკი მიიჩნევდა, რომ არ უნდა ავურიოთ ერთმანეთში ექსისტენციალური ინტუიცია და გრძნობითი, ინტელექტუალური ინტუიცია, რადგანაც ეს უკანასკნელი მაინც მიეკუთვნება აზროვნების სფეროს და თავის თავში დაპირისპირებას ატარებს, ხოლო ექსისტენციალური ინტუიციის დროს არ არსებობს არც ობიექტი და არც სუბიექტი რელატიური აზრით(276)

გამომდინარე ცნობიერების ვიწრო და შეზღუდული შესაძლებლობებიდან, უპრიანია ვიფიქროთ, რომ სწორედ მის მიღმა არსებული არაცნობიერი სფერო უნდა მოიცავდეს თავის თავში გრანდიოზულ და უკიდეგანო შესაძლებლობებს და ალბათ პასუხს ადამიანისთვის ყველა აუხსნელ და იდუმალ მოვლენაზე. ამიტომაა ასეთი მნიშვნელოვანი ზოგადსაკაცობრიო შეგონება “ადამიანო შეიცან თავი შენი”, ვინაიდან მხოლოდ საკუთარ თავში, საკუთარ შინაგან სამყაროში წვდომითა და გაგებით იზრდება ადამიანი სულიერად და თანდათანობით ხდება იმად, რისთვისაც იშვა ამქვეყნად – ადამიანად_ ერთ მთლიან, დაუნაწევრებელ არსებად, რომელიც თავის თავში ათარებს სიმშვიდის, თავისუფლებისა და სიყვარულის უნარს, და მათ მოსაპოვებლად გარეფაქტორებზე არ არის დამოკიდებული.

მოცემული მდგომარეობით, ანუ ადამიანად გახდომის პროცესში, ცნობიერი და არაცნობიერი მკვეთრად გამიჯნული სფეროებია და ხშირად ადამიანს წარმოდგენაც არ აქვს, რომ რეალურად მისი ცხოვრება, ისევე როგორც სამყაროს გრანდიოზული მოვლენები მთლიანად ყალიბდება და იმართება არაცნობიერი სფეროდან, ხოლო გარეთ ცნობიერების დახმარებით აღწევს. აღმოსავლური აზროვნება, რომელიც მთლიანად “შეიცან თავი შენის” პრინციპზეა დამყარებული, მუდმივად მიუთითებს მშრალი ინტელექტისა და მხოლოდ მეცნიერულ-ლოგიკური აზროვნების სიმწირესა და უუნარობაზე, მიიჩნევს, რომ აუცილებელია ინტელექტზე ამაღლება, ცნობიერების შეზღუდული ფარგლების გადალახვა და აბსოლუტურ ცნობიერებამდე ამაღლება, სადაც ყოველგვარი შინაგანი გაორება იშლება, აღარ არსებობს მე და შენ, და ადგილს იკავებს უდიდესი სიმშვიდისა და ნეტარების განცდა, რაც არის კიდეც ადამიანის ბუნებითი მდგომარეობა, მაგრამ დაფარული ვნებებითა და ავადმყოფური ამბიციებით. როგორც დიდი ისააკ ასური წერდა, თუ კაცი ვნებებს ვერ დასძლევს, ისე მშვიდობას ვერ მოიპოვებს, რადგანაც, ვნებები, სულის დაფარულ სათნოებებს კედლებივით ეღობებიან, და თუ ეს კედელი ხილული სათნოებებით არ დაეცა, ისე ფარული სათნოებები არ გამოჩნდება(68)

საკუთარი თავის შეცნობა იწყება სულ მცირედიდან, ცნობიერების ზედაპირზე არსებულ ფიქრებსა და სურვილებზე დაკვირვებით და გრძელდება უსასრულოდ არაცნობიერის ყველა დონეზე. ცხადია ეს ურთულესი პროცესია და აბსოლუტურ კონცენტრაციას მოითხოვს. თავდაპირველად დაკვირვება ხდება ფრაგმენტულად, მომენტიდან მომენტამდე, მაგრამ თუ პროცესი არ შეჩერდება და ადამიანი მონდომებასა და ძალისხმევას არ დაიშურებს, დაკვირვების პროცესი გახდება უფრო პერმანენტული და რაც მთავარია სიღრმისეული, გარეთ მიმართული გონება, ნელ-ნელა საკუთარი სიღრმეებისკენ შეტრიალდება და უამრავ დაფარულ კომპლექსსა თუ ამბიციას ნათელს მოჰფენს, რაც თავისთავად მოიტანს ცვლილებებს ცნობიერებაში და შესაბამისად აისახება ყოველდღიურ ცხოვრებაზეც.

…სიცარიელე თავისთავად მოიტანს სრულ ტრანსფორმაციას გონებაში.. -წერდა ჯ. კრიშნამურტი. ეს, ერთი შეხედვით გაუგებარი სიტყვები ძალიან ღრმა აზრის მატარებელია. ჩვენი გონება დამძიმებული და განპირობებულია საუკუნეების მანძილზე ჩამოყალიბებული იდეებითა და სტერეოტიპებით, იდეოლოგიებით, თეორიებით, რელიგიური მსოფლმხედველობითა და ნაციონალიზმით, რაც თავისთავად ცნობიერებას გარკვეულ ყალიბში აქცევს და ზღუდავს. მთელი ეს ქაოსი შესაძლებელია ცნობიერი არც იყოს ადამიანისთვის გარკვეულ მომენტამდე, მაგრამ ისინი მშვიდად ცხოვრობენ არაცნობიერ სფეროში და როგორც კი შესაძლებლობა მიეცემათ აქტიურდებიან. ამას იუნგი არქეტიპებს უწოდებს და ორ ნაწილად ყოფს მათ, პიროვნულ და არაპიროვნული შინაარსის მატარებელ არქეტიპებად.

არქეტიპული ხატებებია, კაცთა ბედს რომ განსაზღვრავენ, წერდა იუნგი, ადამიანის არაცნობიერი ფსიქოლოგიაა გადამწყვეტი და არა ის, რასაც ჩვენი სხვენის ტვინის კამერაში ვაზროვნებთ და გამოვთქვამთ.(186) იუნგმა არაცნობიერი სფერო ორ ნაწილად გაყო, პიროვნულ და კოლექტიურ არაცნობიერად და შესაბამისად არქეტიპებიც, რომლებიც არაცნობიერში ცხოვრობენ, პიროვნული და არაპიროვნული, იგივე კოლექტიური ხასიათისაა. პიროვნული არაცნობიერი იგივეა რაც ქვეცნობიერი და მოიცავს ყველაფერს იმას, რაც კონკრეტული პიროვნების საკუთრებაა მხოლოდ, იქნება ეს განდევნილი და მივიწყებული სურვილები თუ შემოქმედებითი შინაარსები. კოლექტიური არაცნობიერი კი კოლექტიური ფსიქოლოგიაა, კოლექტიური ფსიქოლოგია კი მისი განმარტებით ისეთ კანონებს ემორჩილება, რომელიც ცნობიერების კანონთაგან არსებითად განსხვავდება. ის უფრო მითოლოგიური ხასიათისაა და ცალკე პიროვნების კი არა უფრო კაცობრიობის კუთვნილებაა.(45)

არაცნობიერი, ფართო გაგებით არის იმ პროცესთა ერთობლიობა, რომელიც ადამიანში მიმდინარეობს, მაგრამ ამის შესახებ ადამიანმა არ იცის. ის მოიცავს ადამიანისთვის დამახასიათებელ ლტოლვებს, მისწრაფებებს, მოტივებსა და ინსტიქტებს. ის გარკვეულ ზეგავლენას ახდენს ცნობიერ ფსიქიკაზე და ხანდახან წარმართავს მას.

დ. უზნაძემ რასაც “განწყობა” უწოდა, იგივეა რაც არაცნობიერი შინაარსები. იგი წერდა, რომ ცნება არაცნობიერი უკუგდებული უნდა იქნეს და მის ნაცვლად პოზიტიური შინაარსის მქონე ცნება, სახელდობრ – განწყობის ცნება იქნეს შემოღებული, რადგანაც ფსიქოლოგიურად ჩვენი ქცევის საფუძველი ყოველთვის რომელიმე განწყობაა, რომელიც წინ უსწრებს ჩვენი ქცევის აქტებს, და ცნობიერი ფსიქიკური აქტების კავშირი სინამდვილესთან უშუალო ხასიათის არაა და ეს კავშირი განწყობის ფაქტორის მონაწილეობითაა გაშუალებული(49)

ტერმინი “არაცნობიერი”, ფსიქოლოგიაში პირველად ზ.ფროიდმა შემოიტანა, მისი არაცნობიერის სახეს ფსიქიკიდან განდევნილი, დაუკმაყოფილებელი სექსუალური ინსტიქტები განსაზღვრავს და რელიგია, ხელოვნება თუ კულტურა მათი სუბლიმაციის შედეგია.

იუნგი თავდაპირველად ფროიდის მოწაფე იყო, თუმცა შემდეგ საკუთარი ანალიტიკური ფსიქოლოგია შექმნა. ერთ-ერთ ბარათში იგი ფროიდს წერდა:”თუკი მხარს დავუჭერთ თქვენს მიერ შემოთავაზებულ ჰიპოთეზას, რომ ადამიანში ყოველგვარ სულიერებას მხოლოდ განდევნილი სექსუალური სურვილები განსაზღვრავს, მომაკვდინებელ განაჩენს გამოვუთანთ კულტურას, რომელიც გადაიქცევა ცარიელ ფარსად, განდევნილი სექსუალური ავადმოფობის შედეგად(14).

ფროიდისთვის, როგორც იუნგი ამბობდა, არაცნობიერი უმთავრესად ჭურჭელს წარმოადგენს განდევნილ ნივთთათვის, ის არაცნობიერს საბავშვო ოთახის თვალათახედვით უმზერს. იუნგისთვის კი ეს უზარმაზარი ისტორიული საცავია, -ჩემი პრობლემაა ბრძოლა ისტორიულ წარსულის ურჩხულთან, საუკუნეების ვეება გველთან, ადამიანის სულის (გონი) ტვირთთან, ქრისტიანობის პრობლემასთან.(146)… ვერასოდეს ვაიძულებდი თავს სექსუალური სფეროსთვის ამხელა ინტერესი დამეთმო, ამბობდა იგი ერთ-ერთ ლექციაში, მათ არსებობას ვინ უარყოფს, არსებობს ხალხი, ვისაც ნერვოტული სექსუალური პრობლემა აქვს და მათ ამის შესახებ იმდენ ხანს უნდა ელაპარაკო, სანამ ყელში არ ამოუვათ და ამ მოსაბეზრებელ რაღაცეებს არ შეეშვებიან……ეს ნერვოტული სისულელეა, ჭკუადამჯდარი ხალხი ამაზე დიდხანს არ საუბრობენ. პრიმიტივებში ეს ტაბუდადებული თემაა, სექსუალური ამბები მათთვის ტაბუა და ტაბუდადებული საგნები და ადგილები ხომ საერთოდ ზედგამოჭრილია ყველა ჯურის პროექციათა ბუდედ.(147.1)

მაშასადამე, არცნობიერი ფსიქიკა მთლიანობაში იტევს ყველაფერს, ის არის როგორც ერთი კონკრეტული ინდივიდის, ისე კაცობრიობის მეხსიერებაც. ყველაფერი, რაც შემდგომ დიდი და პროდუქტულია, იქნება ეს მეცნიერებასა თუ ხელოვნებაში, არაცნობიერში ყალიბდება.

ჯ. კრიშნამურტი, მედიტაციას განმარტავს, როგორც სრულ დაკვირვებასა და კონცენტრაციას საკუთარ ფიქრებსა და ქმედებებზე, რომლის დროსაც ხდება დანახვა და გაცნობიერება არაცნობიერში არსებული პროცესების. ფსიქოლოგიის ენაზე ამას ანალიტიკური პროცესი, ანუ ცნობიერსა და არაცნობიერს შორის დიალექტიკური დისკუსია ქვია, ესაა ინდივიდუაციის პროცესი, რაც გულისხმობს ადამიანის სულიერ ზრდასა და განვითარებას.

კომპლექსებისა და დაფარული სურვილების, ზოგადად ყველა ნაკლისა და მანკიერების დანახვა-გააზრებითა და გაცნობიერებით, ადამიანი აღწევს მათგან გათავისუფლებას. ესაა თვითშემეცნების, იგივე საკუთარი თავის შეცნობის პროცესი და ამ პროცესში ხდება შინაგანი გაორების, სუბიექტ-ობიექტად გახლეჩვის გადალახვა და ადამიანის ერთ მთლიან, სრულ პიროვნებად ქცევა. ამ მდგომარეობაში, შეზღუდული ცნობიერება თავის ლიმიტირებულ საზღვრებს ლახავს და შეზღუდული ცნობიერების -“მე” ცენტრის ადგილს იკავებს ერთიანი ადამიანის ცენტრი, იგივე “Self”-როგორც იუნგმა უწოდა, ან როგორც აღმოსავლეთში უწოდებენ -ატმა- აბსოლუტური სული. ესაა ავიდეასგან(უვიცობა) განკურნების მომენტი და ზიარება აბსოლუტურ ცნობიერებასთან, იგივე ჭეშმარიტებასთან.

ინდუიზმში თაყვანს სცემენ ბრაჰმას, როგორც აბსოლუტურ სულს, იგივე სამყაროს სულს. თვითონ ბრაჰმა კი თავისი არსით ორ თანაარსთან ერთად, ვიშნუსთან და შივასთან ერთად სუფევს. ესაა ტრიმურტი, ერთი ღვთაების სამი გამოვლინება, ანუ სამსახოვანი ერთარსება. სიმბოლურად ეს სამი პრინციპის: შემოქმედება, ნგრევა, შენარჩუნების გამომხატველია. შემოქმედია ბრაჰმა, დამანგრეველია შივა, ხოლო მცველი ვიშნუ(124). მათ

გამოსახავენ სამთავიან არსებად, შუაში ბრაჰმა, აბსოლუტური სული, მარცხნივ შივა (არაცნობიერი), მარჯვნივ ვიშნუ (ცნობიერი), პრაქტიკულად ესაა სიმბოლო ადამიანური ყოფის, მისი საწყისის, სუბიექტ-ობიექტად იგივე ცნობიერ-არაცნობიერად გახლეჩვის(შივა–ვიშნუ) და მათი გადალახვით ბრაჰმასთან ანუ აბსოლუტურ სულთან ზიარებით.

ჯერ კიდევ ანტიკურ საბერძნეთში, პითაგორას მიაჩნდა, რომ, სამყაროს ტრიადის დიდი კანონი მართავს და ვინც ჩასწვდება ამ სამი სამყაროს, იგივე სამების ერთიანობის საიდუმლოს, იგი გახდება ღვთაებრივი სიბრძნის მფლობელი. მისი სამება შედგება: ბუნებრივ-ფიზიკური, ადამიანური და ღვთაებრივი სამყაროებისგან. თვით ღმერთიც, რომელიც მსჭვალავს და მართავს სამყაროს, არის “მონადა”, მაგრამ მაინც წმ. სამება. ტრიადის დიდი კანონი მართავს კოსმოსსაც და მიკროკოსმოსსაც, ანუ ადამიანურ სამყაროს. ეს კანონი არის ცხოვრების გასაღები და ვრცელდება მთელ ხილულ და უხილავ სამყაროში, ორგანული უჯრედიდან დაწყებული, ცხოვრების კიბის ნებისმიერი საფეხურის გავლით და იგი აღწვევს უმაღლეს მონადამდე-ღმერთამდე(191). ამიტომ მიანიჭა პითაგორამ სამკუთხედს ყველაზე დიდი და ღრმა მნიშვნელობა და თითქმის საკულტო ობიექთად აქცია.

აღმოსავლური ტრიმურტი და ტრიადის დიდი კანონი ქრისტიანულ სამებას გვაგონებს, ქრისტიანულ სიმბოლიკაშიც მამა (ცნობიერება) ანაყოფიერებს, ანუ შეიცნობს ქალწულს (ქალური საწყისი ყოველთვის არაცნობიერია) სულიწმიდის მადლით და იშვება ძე, მესია, მაცხოვარი, რომელმაც საკუთარი სისხლის ფასად უნდა გამოიხსნას კაცობრიობა პირველადი ცოდვიდან. იესო ქრისტე, როგორც სახარება გვაუწყებს ორი ბუნების, ადამიანური და ღვთაებრივი ბუნების მატარებელი იყო. წმ. მამათა გადმოცემებში, ქრისტეს ხშირად ახალ ადამსაც უწოდებენ. არსებობს გადმოცემა, რომ გოლგოთაზე, სწორედ იმ ადგილას, სადაც იესო ქრისტე ჯვარს აცვეს, ადამის ნეშთი იყო დაკრძალული, არსებობს ჯვარცმის ხატებიც, სადაც ჯვარცმული მაცხოვრის ფერხთით, ადამის თავის ქალაა გამოსახული.

ბიბლიის სწავლებით, ადამი იშვა ღვთის ხატად და მსგავსად უცოდველი, თავისუფალი ნების მქონე. იგი დაემკვიდრა სამოთხეში და ყველაფერი ქონდა სრული ნეტარებისთვის. როგორც ვიცით ცოდვათდაცემის შემდეგ იგი სამოთხის მიღმა აღმოჩნდა, მიწაზე ცხოვრება მიესაჯა და მოკვდავი გახდა. საინტერესოა თუ რაში მდგომარეობდა ადამის შეცოდება, მან იგემა ნაყოფი ცნობადის( კეთილისა და ბოროტის) ხიდან, რაც სასტიკად ქონდა აკრძალული. ამის შემდეგ მას თვალი აეხილა და საკუთარი არასულფასოვნება (სიშიშვლე) შეიცნო.

ბუნებრივია, რომ, მაშინ, როდესაც ადამმა საკუთარ თავში ეს გაორება, (ცნობიერი-არაცნობიერი, იგივე სიკეთე – ბოროტება) აღმოაჩინა, იგი ვეღარ დარჩებოდა სამოთხეში, რადგანაც იგივე ბიბლიის გადმოცემით, სამოთხე არის ადგილი აბსოლუტური ნეტარების, სადაც არ არის არც ტკივილი, არც შიში, არც ავადმყოფობა და მწუხარება. ხოლო არასრულ ადამიანს, რომელიც ყველა ამ თვისების მატარებელია, შეუძლებელია ასეთი მდგომარეობა ქონდეს. ადამი სამოთხის მიღმა აღმოჩნდა საკუთარი სისუსტის გამო და უკვე თავისი მოღვაწეობით, შრომითა და ძალისხმევით უნდა ეზრუნა სამოთხეში დაბრუნებაზე, ანუ იმის მოსაპოვებლად რაც მასში პოტენციურად დასაბამშივე არსებობდა.

გზა ადამიდან ქრისტემდე, ესაა სულის, იგივე ცნობიერების განვითარების ისტორია. სუსტი, არასრულფასოვანი ადამიდან_აბსოლუტურ, უძლიერესი ნებელობისა და განმღრთობილ ადამიანამდე, იგივე ძე ღვთისამდე, რომელმაც წუთისოფელსაც სძლია და ჯოჯოხეთის კარნიც შემუსრა (რაც სიმბოლოა არაცნობიერ სფეროში არსებული ვყვდიადისა).

ადამიანი გადის ყველა საფეხურს უმდაბლესიდან უმაღლესამდე, უვიცობიდან სიბრძნემდე, სიბნელიდან სინათლემდე. ამიტომ მოუწოდებს რელიგია ასე დაჟინებით მიტევებასა და არა-განკითხვაზე და ყურადღებას მუდმივად პირველად ცოდვაზე ამახვილებს, ანუ ადამიანის შინაგან გაორებაზე, რაც არის ქიდეც სათავე ადამიანის ყველა უბედურებისა. ყველანაირი სისუსტე და მანკიერება სწორედ ამ შეუცნობელი სფეროს შედეგია და როგორც კი იგი გადაილახება, ანუ ცნობიერება შეიცნობს და გაიაზრებს არაცნობიერ ნაწილში არსებულ სიბნელეს, უბედურებაც დასრულდება. მანამდე კი ყოველგვარი განსჯა და ქვების სროლა ადამიანის შეცდომებზე სრულად ბრიყვული და არაფრისმომტანია.

ნუ იტყვით, რომ სამყარო ბიწიერია, ამბობდა ვივეკანანდა, რომ ყველა დანთქმულია ცოდვაში, წუხდეთ იმის გამო, რომ ჯერ არ შეგიძლიათ არ დაინახოთ ბიწი., წუხდეთ იმის გამო, რომ ყველგან ცოდვას ხედავთ, და თუ გსურთ შეეწიოთ სამყაროს, ნუ განიკითხავთ ნურავის. ნუ დაასუსტებთ მას უფრო მეტად. რა არის ცოდვა, რა არის ტანჯვა და სხვა მისთანანი, თუ არა სისუსტის შედეგი?(31)

კაცობრიობის ისტორიის მანძილზე, არსებობდა უამრავი საერო თუ სასულიერო სადამსჯელო მეთოდი, რომლის მიზანიც ადამიანის ზნეობრივი მხარის ამაღლება იყო, თუმცა ამას სათანადო შედეგი არასოდეს მოყოლია და სულიერად დაუძლურებული ადამიანი ფეხზე არ წამოუყენებია. ადამმა იმიტომ დაკარგა სამოთხე, რომ მას თავად უნდა გაევლო ეს ურთულესი გზა, თავისი პირადი, ცოცხალი გამოცდილებითა და განცდებით უნდა ეცხოვრა, ყველა მწვერვალი და უფსკრული ადამიანური ბედნიერებისა და უბედურების უნდა შეეცნო, რათა საბოლოოდ საკუთარი თავი, საკუთარი სულის სიღრმეები შეეცნო და კვლავ დაებრუნებინა თავისი პირვანდელი, დაკარგული მდგომარეობა და დაბრუნებოდა თავის თავს, იგივე სამოთხეს, ღვთაებრივ წიაღს.

ადამიანი, წერს რ.გორდეზიანი, თავის თავში ატარებს “ღვთაებრივ სხივს”, რომელიც გაცნობიერებას ესწრაფვის, სწორედ ამაშია ადამიანური ცხოვრების დიადი მიზანი, უმაღლესი ჭეშმარიტება ადამიანისათვის უახლოესი და უშორესია”(359)

ქრისტე სიმბოლოა მთლიანობის, აბსოლუტური სულის, ტრანსცენდენტური ცოდნის და სულიერი განკურნებაც მასთან ზიარების პროცესშია. ჯვრის ოთხი მხარე, სიმბოლოა ადამიანის ერთიანობის, სრულქმნილების, მისი ღმერთთან შეერთების, რადგანაც მხოლოდ ერთ მთლიანობად ქცეული ადამიანი, რაც მიიღწევა საკუთარი თავის შეცნობითა და შესაბამისად ცნობიერსა და არაცნობიერს შორის არსებული უფსკრულის გადალახვით, აღწევს გათავისუფლებას, შინაგან ნეტარებასა და უმაღლეს ჭეშმარიტებას.

ბაბილონურ მითში ასეა ასახული სამყაროს შექმნის მომენტი: როდესაც მთელი ქვეყნიერება ჯერ კიდევ წყლით იყო დაფარული, მხოლოდ ზღვა არსებობდა, რომელსაც ორი ბუნება გააჩნდა, მლაშე-თიამათი (არაცნობიერი, მდედობითი) და მტკნარი-აფსუ (ცნობიერი, მამრობითი). როცა მაღლა ცა არ იყო, დაბლა ხმელეთი,როცა არცერთი ღმერთი არ ჩანდა, აფსუ- პირველი მამა და ჩამსახველი და თიამათი- ყველას მშობელი დედა, თავიანთ წყლებს ერთმანეთში ურევდნენ. (28)(ცნობიერი და არაცნობიერი ჯერ გამიჯნული არ არის)

მოცემული მდგომარეობით, ადამიანის ფსიქიკა გაყოფილია ორ, ცნობიერ და არაცნობიერ ნაწილად და როგორც იუნგი აღნიშნავს, მათ ერთმანეთთან კონფლიქტი აქვთ, რადგანაც არაფერი იციან იმის შესახებ, რაც ამ კონფლიქტზე მაღლა დგას. ფიხტე წერდა, რომ აბსოლუტური “მე”-ს გარეშე არაფერი არ არსებობს, რადგანაც იგი ქმნის ყველაფერს თავისი თავიდან და შესაბამისად სუბიექტისა და ობიექტის დაპირისპირება თავს იჩენს მხოლოდ შეზღუდულ “მე”ში. ანუ სანამ სუბიექტი (ცნობიერი) არ გადალახავს თავისლიმიტირებულ საზღვრებს და არ ამაღლდება აბსოლუტურ ცნობიერებამდე, თავის ნამდვილ საწყისამდე.

უმთავრესი ალბათ იმის გაცნობიერებაა, რომ არაცნობიერ სფეროში არსებული კომპლექსების, იგივე ვნებებისა და სურვილების დანახვა-გაცნობიერებაა მთავარი და არა მათი ხელაღებით აკრძალვა ან უარყოფა. სურვილის უარყოფით, ადამიანი, სურვილისგან ვერასოდეს გათავისუფლდება, ყოველგვარი ბრძოლა ვნებებთან სხვადასხვა დიციპლინითა დააკრძალვებით განწირულია, საჭიროა მათი შეცნობა, მათი წარმოშობის მიზეზების, მათი სათავის დანახვა, რაც თავისთავად მოიტანს ტრანსფორმაციას ცნობიერებაში და შესაბამისად მათგან გაგვათავისუფლებს.

ადრეული ბუდიზმის მსოფლმხედველობა ემყარებოდა “ოთხ ჭეშმარიტებას”, რამაც საფუძველი დაუდო ბუდას მოძღვრების საყოველთაობას. ესაა მოძღვრება –ტანჯვის შესახებ, მოძღვრება- ტანჯვის მიზეზების შესახებ, ტანჯვის შეწყვეტის შესახებ და მოძღვრება–ტანჯვისდაძლევის შესახებ.(67)

ეს რომ ფსიქოლოგიური განვითარების ჭრილში განვიხილოთ, დაახლოებით ასეთ თანმიმდევრობას მივიღებთ. შედარებით ცნობიერი ასაკის მიღწევისთანავე, ადამიანს ეწყება გაუცხოება საკუთარ თავთან, რაც გამოიხატება შინაგან გაორებასა და გარესამყაროსთან დაპირისპირებაში, ანუ დისჰარმონია, თუ ბავშვობაში ყოველი ჩვენგანი მეტნაკლებად უზრუნველი და საკუთარი სიამოვნებების სამყაროთია მოცული, მოზრდილობისასაღმოვაჩენთ, რომ სამყარო არც ისეთი სრულყოფილი და სიამოვნებებით აღსავსე ყოფილა, როგორც გვეგონა და პირველივე სურვილის, ვნებისა თუ მისწრაფების აღმოჩენისთანავე, ვეჯახებით საკმაოდ მკაცრ და ტკივილით აღსავსე რეალობას. თუ მანამდე გვეგონა, რომ ცხოვრება მხოლოდ იმისთვისაა მოცემული რომ მუდმივად სიამოვნების მიღებასა და განცხრომაში გავატაროთ, უცებ აღმოვაჩენთ, რომ ჩვენი ნეტარება შეზღუდულია მრავალი სუბიექტური თუ ობიექტური გარემოებით. ესაა მოძღვრება- ტანჯვის შესახებ, ანუ ტკივლის არსებობის გაცნობიერება.

შემდგომ ეტაპზე, როდესაც ცნობიერება იღვიძებს და ადამიანი ცდილობს დაადგინოს ამ ტანჯვის წარმოშობისა და გაჩენის მიზეზები, რაც არის ჩვენივე საკუთარი სურვილები, ოცნებები, იდეალები, სტერეოტიპები და ა.შ. არის მოძღვრება –ტანჯვის მიზეზების შესახებ, ანუ ინდივიდი აცნობიერებს, რომ ტკივილისა და სასოწარკვეთის განცდას იწვევს მისი მოთხოვნილებების დაუკმაყოფილებლობა. შემდეგ აუცილებელია ინახოს საშუალება ამ ტკივილის შეჩერებისა, ესაა სწორედ თვითდაკვირვებისა და თვითშემეცნების პროცესის დასაწყისი. ადამიანი იმხელა წინააღმდეგობისა და დაპირისპირების წინაშე აღმოჩნდება, რომ იძულებული ხდება მიზეზები საკუთარ თავში ეძიოს, ამაში უდაოდ დიდ როლს თამაშობს, რელიგია, ფსიქოლოგია და ფილოსოფია,ეს არის მოძღვრება –ტანჯვის შეწყვეტის შესახებ და რის შემდეგაც, დაუღალავი შრომითა და ძალისხმევით, როდესაც ინდივიდუაციის პროცესი უკვე შეუჩერებლად მიმდინარეობს და ცნობიერება მთლიანად შეიცნობს და გააცნობიერებს საკუთარ არაცნობიერში არსებულ იდუმალებით მოცულ სფეროს, მიიღწევა კიდეც საბოლოო, უმაღლესი მიზანი, ესაა მოძღვრება-ტანჯვის დაძლევის შესახებ.

ის რაც ფუნდამენტურ ცვლილებებს მოიტანს ცნობიერებაში, წერდა ჯ. კრიშნამურტი, არის მუდმივი სიფხიზლე და გაცნობიერება ყველა ქმედების, ცნობიერ თუ არაცნობიერ დონეზე. ნებისმიერი იდეის, დისციპლინის, იდეალის თუ იდეოლოგიის მიყოლით, ჩვენ მხოლოდ ვაძლიერებთ საკუთარ ეგოს და გონება კიდევ უფრო ღრმად შეგვყავს სიბნელეში, რადგანაც ცნობიერების ტრანსფორმაცია შესაძლებელია მხოლოდ საკუთარი ქმედებების, სურვილებისა თუ მოთხოვნილებების დანახვითა და გაცნობიერებით, რაც არის სათავე მთელი იმ ქაოსისა და შიშების, ასე რომ აღავსებს ჩვენს არსებობას, და რისგან გათავისუფლებაც შეუძლებელია რაღაც დოგმებსა თუ წესებზე მიყოლით. ესაა მთელი პროცესი, რასაც შეზღუდული ცნობიერება ქმნის და მხოლოდ მათი გაცნობიერებით ხდება მათგან გათავისუფლება.

ქრისტიანული ჯვრის პარალელურად აღმოსავლეთში არსებობს მანდალას სიმბოლოკა. მანდალა ჯვრის მსგავსად, სიმბოლოა ერთიანი, დაუნაწევრებელი არსებობის. იუნგის გადმოცემით, მანდალა მრავალგვარია, თუმცა თავისი არსით წარმოადგენს ოთხნაწილიან სტრუქტურას, რომლის ცენტრშიც, უზენაესი რელიგიური მნიშვნელობის ფიგურაა გამოსახული და როგორც იუნგი აღნიშნავს, ეს ცენტრი ფსიქიკურ ცენტრს უნდა აღნიშნავდეს, რომელიც ერთიანობის ცენტრს ნიშნავს და არ არის “მე”-ს იდენტური. მანდალას ხშირად გამოსახავენ ბორბლის სახითაც, ესაა მიმართულების მაჩვენებელი, როგორც მიწიდან ზეცისკენ, ისე პირიქით, ზეციდან მიწისკენ. ბორბალი ალქიმიაში გავრცელებული სიმბოლოა და წრებრუნვას ნიშნავს, სხვა მნიშვნელობებთან ერთად იგი გულისხმობს არა მარტო ადამიანის აღსვლას ღმერთამდე, არამედ ღმერთის დაშვებას ადამიანამდე, რაც ასე სრულყოფილად აისახა ქრისტიანულ რელიგიაში, ძე ღვთისას განკაცებით.

მაშასადამე, კონცეპტუალურად ჯვარიც და მანდალაც ერთი და იგივეს გამომხატველია და ორივე სიმბოლო ადამიანის ღმერთამდე ამაღლებასა ანუ განღმრთობას გულისხმობს. იუნგი თვლიდა, და ალბათ არც თუ უსაფუძვლოდ, რომ მთელი ეს სიმბოლოები ადამიანის სულში (არაცნობიერ სფეროში) იშვა და შემდგომ სიზმრებისა და ხილვების სახით უკვე გარეთ გამოვიდა და საკულტო დანიშნულება მიიღო. ამიტომაც ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ რელიგიური რიტუალების აღსრულების პარალელურად, შინაგანად, ადამიანის სულში ხდებოდეს ცვლილებები, საკუთარი თავის შეცნობით, თორემ საბოლოოდ ყოველგვარი მადლისაგან განძარცვული აღმოჩნდება ადამიანი და დაემსგავსება მანქანას, რომელიც ზედმიწევნით ზუსტად ასრულებს ყველა რიტუალს, წესსა თუ დოგმას, იზეპირებს და იმეორებს ლოცვებსა თუ თეოლოგიურ ტექსტებს, თუმცა მის შიგნით აღარც სიღრმეა და აღარც სიმაღლე. ამ დროს კი ადამიანი უფრო დაბალ, არქაულ საფეხურზე ეცემა და სიმშვიდისა და სათნოების ნაცვლად, ვიღებთ აგრესიულ, ნერვატიულ, ხშირად კაცთმოძულე მიზანთროფს, რომლის სულშიც სიცარიელეს დაუსადგურებია და აღარც კი ახსოვს, რისთვის შეუერთდა ამა თუ იმ რელიგიურ მიმდინარეობას და რა იყო ამის თავდაპირველი მიზეზი.

“სასუფეველი ღმრთისა თქუენ შორის არს” ამბობს მაცხოვარი და სწორედ ეს უნდა იყოს ქრისტიანის ამომავალი წერტილი. ყველაზე ღირებული, ყველაზე დიადი და სასურველი, სწორედ ადამიანის სულის დაფარულ სიღრმეებშია და განამდვილებას ესვრაფვის. ძე ღვთისა ადამიანის გულში ცხოვრობს და მასთან მისასვლელი გზაც, საკუთარი არასრულფასოვნების შეცნობასა და მისგან გათავისუფლებაშია. სანამ რელიგია გარეგნული ფორმებით საზრდოობს, წერდა იუნგი და რელიგიურ ფუნქციას საკუთარი სულის გამოცდილებად არ აღიარებს, ძირეული ცვლილებები არ მოხდება. ქრისტიანი უნდა მიხვდეს, რომ “დიადი მისტერია” მხოლოდ თავისთავად არსებული რეალობა კი არ არის, არამედ ადამიანის ფსიქიკაში ფესვგამდგარი საიდუმლოცაა.

ცნობიერებაში თუ ძირეული ცვლილება არ ხდება, ნებისმიერმა რელიგიამ, ან რაიმე ჰუმანურმა მიმდინარეობამ, შესაძლოა დროებით, გარკვეული სიმშვიდე და ნუგეში მოიტანოს, თუმცა ეს ყველაფერი მაინც დროებითია და შეიძლება ნებისმიერ დროს შეიცვალოს გარესამყაროს ზეგავლენისგან.

ყველაფერი, რაც შეზღუდული ცნობიერების საზღვრებში ხდება, დროებითია და ფუნდამენტურ ცვლილებას ვერ მოიტანს. “მე” ცნობიერების ცენტრი მთლიანად დროს ექვემდებარება, დროში ცხოვრობს და შესაბამისად ყველაფერი უდროო და მარადიული მისთვის უცნობია. ამიტომაა ასე მნიშვნელოვანი ცნობიერების შეზღუდული საზღვრების დანგრევა და მის მიღმა გასვლა, რაც ნიშნავს კიდეც სუბიექტ-ობიექტურობის გადალახვას და ერთ მთლიან, ფსიქოლოგიურად დაუნაწევრებელ პიროვნებად ქცევას, რაც მოიტანს სიმშვიდის და უსაფრთხოების ისეთ მდგომარეობას, რომელიც ვერანაირი გარეფაქტორების ზეგავლენისგან ვეღარც დაინგრევა და ვეღარც შეირყევა. \

დრო ადამიანის ფსიქოლოგიური მტერია ამბობდა ჯ.კრიშნამურტი. მაინც რა არის დრო და როგორ შეიძლება ის ადამიანის ფსიქოლოგიური მტერი იყოს. როდესაც ვსაუბრობთ უდროო, დროისმიღმიერ არსებობაზე, ანუ უსასრულოსა და მარადიულზე, ჯერ უნდა გავარკვიოთ, რა არის დრო. დრო, არა როგორც ფაქტობრივი, ქრონოლოგიური, როგორც მაგალითად წელი, თვე, საათები ან წუთები არამედ დრო_ როგორც ფსიქოლოგიური მოვლენა.

ჩვენი ფსიქოლოგიური არსებობა დაყოფილია სამ პერიოდად, წარსული, აწმყო და მომავალი. ადამიანი ცნობიერად თავის არსებობას რეალურად მხოლოდ ავმყოSი შეიგრძნობს და აღიქვამს, ანუ იმ მომენტში როდესაც ამბობს – მე ვარ და მე ვარ ახლა, ამწუთს და არა გუშინ ან ხვალ. შესაძლოა მე ვარსებობდი გუშინ ან ვიარსებებ ხვალეც, მაგრამ რეალობას ვეხები და ვგრძნობ მარადიულ “ახლაში”. მიუხედავად ამ თითქოს მარტივი და ნათელი ჭეშმარიტებისა, გონება ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით თითქმის არასოდესაა აწმყოში და უფრო მეტიც, ყველაზე მეტად, ადამიანს სწორედ იმ მომენტის გაცნობიერება და გააზრება უჭირს, რომელიშიც მუდმივად იმყოფება. იგი ან წარსულის მოგონებებშია დაკარგული, მთელი თავისი ემოციებითა და შთაბეჭდილებებით ან მომავალზე ფიქრობს და ოცნებობს, ისახავს მიზნებს რაღაც გაურკვეველი და სრულიად ბუნდოვანი მწვერვალებისკენ, ისე, რომ ვერც ქი აცნობიერებს, თუ სად იმყოფება რეალურად და რა შესაშლებლობები გააჩნია.

ესაა ჩვენი ფსიქოლოგიური არსებობის დუალიზმი, ვინ ვარ რეალურად, სად ვარ და რას წარმოვადგენ ახლა, მოცემულ მომენტში, და ვინ მგონია რომ ვარ,რა წარმოდგენა მაქვს საკუთარ თავზე, რა მსურს და საით მივისწრაფვი. სიღრმისეულად თუ დავაკვირდებით ჩვენს ფიქრებსა და აზრებს, მთელს მენტალურ პროცესს, რაც გონებაში არსებობს, აღმოვაჩენთ, რომ რეალურად ვერასოდეს ვახერხებთ აწმყოში ცნობიერად ყოფნას, გონება ხან წარსულის მოგონებებშია ჩაქარგული, ხან კი მომავლის ლაბირინთებში იხლართება. იგი, მეხსიერების სახით ინახავს ყველაფერს, რაც კი ოდესმე მომხდარა. გამომდინარე ჩვენი სუბიექტური ღირებულებებიდან, ყველა მოვლენას დადებითი ან უარყოფითი შეფასება აქვს და ასე სორტირებულად განაგრძობს არსებობას არაცნობიერში, წარმართავს ჩვენს ცხოვრებას და აპროგრამებს მომავალსაც. იმის მაგივრად, რომ მყარად, მთელი არსებით, ცნობიერად ავმყოში ვიყოთ და დავაკვირდეთ მთელ ამ პროცესს, გამოვიკვლიოთ, გავაცნობიეროთ და სიღრმისეულად გავაანალიზოთ წარსულში მომხდარი ამბები და მისგან დატოვილი კვალი, მომენტალურად მომავალში ვიჭრებით და წარსულიდან გადმოსული შთაბეჭდილებებით, რაც უკვე სტერეოტიპული და ძველია, ვცდილობთ მივიღოთ და მივუახლოვდეთ ახალს, სრულიად უცნობს, რაც ჯერ არ მომხდარა და არც ვიცით რას მოგვიტანს.

მაშასადამე, ჩვენ არა მარტო ფიზიკურად ვართ შემოსაზღვრული დროითა და სივრცით, არამედ ფსიქოლოგიურადაც მთლიანად მიბმული ვართ მასზე და როგორც ხაფანგში, ისე ვართ დაჭერილი, ან წარსულს მივტირით გაუთავებლად ან მომავლის იმედებით ვიკვებებით, და არასოდეს ვაფასებთ იმ მდგომარეობას რაც ახლა, ამ წუთას გვაქვს. ვცდილობთ რაღაც ნიმუშებისა და ნორმების მიხედვით ვიცხოვროთ, სულ რაღაცის ნოსტალგია გვაქვს ან რაღაც მდგომარეობის მიღწევაზე ვოცნებობთ. არადა სიმშვიდისა და სიხარულის განცდა ან ახლაა, ამ ვუთს რომელშიც რეალურად ვიმყოფებით ან არასოდეს, დროს ამასთან არანაირი კავშირი არ აქვს.

დავაკვირდეთ საკუთარ ცხოვრებას, როგორია ერთი, ჩვეულებრივი ადამიანის აზროვნება, რასაც არ უნდა აკეთებდეს, იგი მუდმივად დარწმუნებულია რომ სწორედ მოქმედებს, ზუსტად იცის რა სჭირდება და როგორ უნდა იმოქმედოს. თავისი ინტელექტისა და ლოგიკური აზროვნების წყალობით სულ თავდაჯერებულია და რაც მთავარია სჯერა, რომ ზნეობრივად სხვაზე უკეთესია, ხოლო თუ რამ ნეგატიური და არასასიამოვნო ხდება მის ცხოვრებაში, აუცილებლად სხვაში, სადღაც გარეთ ეძებს მიზეზებს.

ასეთია ადამიანი, მისი გონება დამძიმებულია წარსულიდან მომდინარე ფიქრებითა და შთაბეჭდილებებით, მთელი თავისი დადებითი და უარყოფითი ემოციებითა და მოგონებებით და იმის მაგივრად რომ მათაგან გათავისუფლებაზე იზრუნოს, მშვიდი და საღი გონებით გააცნობიეროს საკუთარი არსებობა, საკუთარი შეცდომები თუ ნაკლოვანებები, ჩაიხედოს საკუთარი სულის სიღრმეებში და შეიცნოს თავისი რეალური სახე და შესაძლებლობები, პირდაპირ მომავალში იჭრება და ისე აპროგრამებს მას თავის წარმოსახვაში, რომ ერთი ვუთითაც არ უნდა დაფიქრდეს, შესვევს თუ არა უნარი იმ მწვერვალების დასაპყრობად საითაც ამბიციით დაბრმავებული მიექანება… მერე კი იმედგაცრუებული და სასოწარქვეთილი თავის უიღბლობაზე მოსთქვამს..

რა არის რეალურად მომავალი?ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით მომავალი საერთოდ არ არსებობს და არც არასოდეს იარსებებს, ის მხოლოდ ადამიანის წარმოსახვის ნაყოფია, ყველაფერი რაც ხდება, ხდება მხოლოდ აწმყოში, იმ მომენტში რომელშიც ცნობიერად ვიმყოფებით, ჩვენ ისე შევეჩვიეთ სიტყვებით თამაშს, რომ აღარც კი ვუფიქრდებით, ამ ვერბალური სივრცის მიღმა რა არის და ამიტომაც ვიტანჯებით უსასრულოდ. მომავალი არის მუდმივი “ხვალ”, ადამიანი კი მხოლოდ აწმყოში არსებობს, მხოლოდ „ახლა“ შეიგრძნობს თავის არსებობას, ნებისმიერ განცდასა თუ გრძნობას, ცნობიერად მე შემიძლია ვიყო მხოლოდ ახლა, ამ წუთს და არა გუშინ ან ხვალ. მაშასადამე მომავალი მხოლოდ და მხოლოდ ჩვენი ოცნებებისა და სურვილების ნაკრებია და სინამდვილეში რა მოხდება ხვალ არავინ არ იცის. მაშინაც კი, თუ რაიმე პრაგმატულ გადაწყვეტილებას ვიღებ, სადმე მივემგზავრები თუ სახლის აშენებას ვგეგმავ, მთავარი მაინც ისაა, რასაც ახლა ვაკეთებ, ბილეთს ვყიდულობ თუ სამშენებლო მასალას ვაგროვებ, აწმყოში ვიმყოფები და მთავარია როგორ ვმოქმედებ მოცემულ მომენტში. რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ადამიანმა არაფერზე აღარ უნდა იზრუნოს, პირიქით, მუდმივად უნდა მოქმედებდეს, სწავლობდეს, შრომობდეს, რაც სურს, იმისთვის უნდა იღვწოდეს , მაგრამ ფსიქოლოგიურად ამაზე არ უნდა იყოს მიბმული, მთელი არსებით აწმყოში უნდა იდგეს და რა ნაყოფსაც მოიტანს მისი შრომა, სწორედ ისაა ნამდვილი, რეალური, და არა ის, რასაც იგი თავის ოცნებებში გეგმავს.

ჩვენი ხვალინდელი დღე ზუსტად ისეთი იქნება, როგორც დღეს ვცხოვრობთ, ვაზროვნებთ და ვმოქმედებთ, და თუ სადმე უნდა იჱოს ადამიანის გონება კონცენრრირებული სრულად, მთლიანად, მხოლოდ და მხოლოდ აწმყოში, იმ მომენტში სადაც ცნობიერად იმყოფება და მთელი სერიოზულობით უნდა ცხოვრობდეს, არც წარსული და არც მომავალი, ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით მასზე აღარ უნდა მოქმედებდეს მთელი თავისი სასიამოვნო თუ არასასიამონვო მოგონებებითა და შთაბეჭდილებებით.

ადამიანები, მათი საქმიანობის მიუხედავად, ამბობდა მ.მამარდაSვილი, საკუთარი თავის რეალიზაციას ან ახდენენ, ან –არა. ადამიანის რეალიზაცია, მისი განხორციელება, იმის მიუხედავად, თუ რა საქმიანობას ეწევა იგი- საქონელს ყიდის, მიწას ამუშავებს თუ ფილოსოფოსობს, ის ყოველთვის არის ადამიანური ყოფნის მარადიულ ახლაში, ეს უკანასკნელი არის ვრცელი სამფლობელო, ფართო განზომილება, რომელშიც კრისტალდება პიროვნების ადამიანური ნიშანდობლივი თვისებები, მისი სოციალურობა, მისი კულტურის დონე.(217)

დრო, როგორც ფსიqოლოგიური მოვლენა გონების შექმნილია და ადამიანის მტერია იმდენად, რამდენადაც არასოდეს იძლევა რეალობის მიღების საშუალებას. ამიტომ ვერაფერს ცვლის ადამიანი, ვერც წარსულიდან შემოსული შთაბეჭდილებებისა და ემოციური მოგონებებისგან თავისუფლდება და ვერც უკეთესი მომავლისთვის ახერხებს რამეს, რადგანაც სიახლის მიღებას ახალი და თავისუფალი გონება სჭირდება, თავისუფალი ყოველგვარი ნიმუშებისა და სტერეოტიპებისგან, იდეალებისა და თეორიებისგან, როგორც მ. მამრდაშვილი ამბობდა, არსებული ცოდნა ყველაზე ხშირად უკვე სტერეოტიპია და ჩვენს ცოცხალ აზრს, ცოცხალ გრძნობას მოკლებულია, ეს არის დაავადება, რომელიც სიცოცხლეს საფრთხეს უქმნის.(151)

ფსიქოანალიტიქური პროცესი, რელიგიის ენაზე იგივეა, რაც აღსარების საიდუმლო და ეს გულისხმობს წარსული ქმედებების, შთაბეჭდილებებისა და ფიქრების სწორ დანახვასა და გააზრებას. როდესაც თვითდაკვირვებაზე ვსაუბრობთ, იგულისხმება დაკვირვება იმ მოვლენათა ჯაჭვზე, რაც უქვე მოხდა და გონებაში კვალი დატოვა. ცხადია ეს დაკვირვების პროცესი მხოლოდ ახლა, ამ წუთს ანუ იმ მომენტში ხდება სადაც ცნობიერად ვიმყოფები, ანუ აწმყოში, და თუ ამას არ აკეთებს ადამიანი, რა ხდება მის ფსიქიკაში? ცხადია, ყოველი დღე, თავისი ნეგატიური და პოზიტიური მოვლენებით ნელ-ნელა მეხსიერებაში გადადის, არაცნობიერში ილექება და იქიდან იწყებს გონების მართვას (იგივე განწყობის თეორია). საბოლოოდ კი მთელი ეს დაგროვილი და არაცნობიერში აკუმულირებული ენერგია, ისეთ მონსტრად იქცევა, რომ ადამიანი, მისი სიმძიმის ქვეშ სასოწარკვეთილი გმინავს და მუდამ თავის უიღბლობას მისტირის, და დროის ლაბირინთებში მოხეტიალე არსება, შველას ისევ დროისგან ელოდება, ოცნებებში ჩაკარგული თავს ინუგეშებს, რომ ერთი, ათი ან ოცი წლის მერე ყველა უბედურებას თავისით მოეღება ბოლო, ხოლო თუ ამ ცხოვრებაში ვერ მოახერხა ეს, იმ სამყაროSი მაინც იპოვის ნუგეშს და ამდენი ტანჯვა-წამებისთვის სამოთხეს დაიმკვიდრებს.

არის კი ტრანსფორმაცია დროის საქმე- კითხულობს კრიშნამურტი, ჩვენ შევეჩვიეთ, რომ ტრანსფორმაციისთვის აუცილებელია დროის გარკვეული მონაკვეთი, მე ვარ ასეთი და რომ შევიცვალო და გავხდე ისეთი, ამისათვის აუცილებელია დრო.(20) ეს ილუზიაა, რასაც დროში მოხეტიალე გონება, თავისი შეზღუდულობის წყალობით გვიხატავს, სინამდვილეში ცნობიერების ტრანსფორმაციისთვის არავითარი დრო არ არის საჭირო და საერთოდაც არ არსებობს არავითარი ფსიქოლოგიური დრო. იგი ადამიანმა შექმნა თავის გონებაში და შემდეგ თვითონვე გაება თავისივე დაგებულ ხაფანგში. სანამ ჩვენი აზროვნება, ფიქრები და შესაბამისად ქმედებებიც წარსულიდან იმართება, ცხოვრებაც მუდმივად იქნება მოსაწყენი, მონოტონური და ტრივიალური, სულ ვიტყვით, რომ არაფერი ახალი და კარგი ჩვენს ირგვლივ აღარ ხდება, და სამყაროც მხოლოდტკივილისა და უბედურების სამკვიდროა.

ცნობიერების ტრანსფორმაციისთვის საჭიროა მუდმივად აწმყოში, რეალობაში ცხოვრება და პერმანენტული დაკვირვება გონებაში მიმდინარე პროცესებზე, საკუთარი არასრულფასოვნებების გაცნობიერება და რაც მთავარია, საკუთარი თავის დანახვა და მიღება ისე, როგორიც სინამდვილეშია და არა ისე, როგორც გვინდა რომ იყოს.

ფროიდი თვლიდა, რომ ადამიანს რელიგიური გრძნობა იმ ვუთიდან უყალიბდება, რა წამსაც სრულიად უმწეო, თავის მშობელს ჩასჭიდებს ხელს. უსაფრთხოების მოთხოვნილება და მუდმივად შიშის განცდა, ადამიანური სისუსტის ყველაზე მკაფიო გამოვლინებაა. ადამიანი მუდმივად საფრთხის მოლოდინში ცხოვრობს და ეჩვენება რომ ეს საფრთხე გარედან მოდის, გარესამყაროს მტრული დამოკიდებულების შედეგია. სინამდვილეში ყველა ომი, დაპირისპირება, სისასტიქე და ძალადობა ადამიანის გონებაში იბადება, სწორედ ეგო კვებავს და აძლიერებს ამ ნეგატიურ და სასტიქ განცდებსა თუ გრძნობებს, რასაც ხშირად კათასტროფამდე მიყავს ცხოვრება. ძალადობას არა-ძალადობის ლოზუნგით ვერ დაამარცხებ, ვერც სიხარბეს დასძლევს არა-სიხარბის ძახილი. ვნებებისა და სხვადასხვა მიდრეკილებისგან უბრალოდ თავის შეკავებით პრობლემას ვერ აღმოვფხვრით. აუცილებელია საკუთარი თავის, გონებაში მიმდინარე პროცესების გაგება და გააზრება.

ჩვენ მუდამ სხვის სულში ვიხედებით და საკუთარ მანკიერებებზე წარმოდგენაც არ გვაქვს. ესაა ზედაპირული და მეწვრილმანე გონების მიერ შექმნილი სამყარო, სადაც თანჯვა, ტკივილი და მარტოობა მუდმივი თანამდევია. სადაც ლოზუნგებისა და სადღეგრძელოების დონეზე ხდება ჰუმანურობის გამოხატულება, ყველას რაღაც პოზა და იმიჯი აქვს შექმნილი და ამ ყალბი, გულისამრევი ნიღბების მიღმა აბსოლუტური სიცარიელეა.

ყველა ფიქრი, აზრი, ხშირად ყველაზე ამაზრზენი და საშინელი, რომელიც ადამიანის გონებაში იბადება, გარედან ნაკარნახევი კი არ არის, არამედ არაცნობიერი სფეროდან წარმოსდგება და სწორედ ამას ჭირდება ფხიზელი და საღი გონებით დაკვირვება. როგორც სასუფეველი ღმრთისა, ისე ჯოჯოხეთიც, ადამიანის სულის ნაწილია და სანამ არ მოხდება ამის გაგება, ადამიანი ვერასოდეს მოიპოვებს სიმშვიდეს.

ცნობიერებას ისეთი ილუზია ექმნება, წერდა იუნგი, თითქოს იგი თავისთავად ვითარდებოდეს, მეცნიერებისთვის კი ცნობილია, რომ მას არაცნობიერი წინაპირობა, ანუ სხვაგვარად რომ ვთქვათ “პრიმა მატერია”-ს მსგავსი უცნობი ფენომენი განსაზღვრავს, რომლის შესახებაც ალქიმიქოსები ისევე საუბრობენ, როგორც ჩვენ არაცნობიერზე. “პრიმა მატერია”-ს ასე განმართავს აბულ ყასიმი: პირველადი მატერია მთაში მოიპოვება და უთვალავ საგანს შეიცავს, აქ ყველა ის ცოდნა გვხვდება, რაც კი სამყაროშია, ცოდნა, აზრი, გამჭრიახობა, საზრიანობა, სიბრძნე, ფილოსოფია, გეომეთრია, ძალაუფლება, სრულყოფილება, გაბედულება, მოთმინება, დისციპლინა, მართლმორწმუნეობა, სიზუსტე, ზრდა, მბრძნებლობა, მეფობა, მართვისა თუ ვაჭრობის წესები. არ არსებობს სიძულვილი თუ ავგულობა, სიცრუე თუ თაღლითობა, ვერაგობა თუ ტირანია, ჩაგვარა თუ არაბუნებრიობა, სიბრიყვე, უვიცობა, სისასტიკე, ლხენა თუ სიმღერა, ომი, სისხლისღვრა თუ მკვლელობა, რაც იქ არ შეგხვდებათ(453.2)

იუნგის განმარტებით, მატერიალისტური და რაციონალური გაგებით, პრიმა–მატერია, როგორც ყოველივე არსებულის პირველსაწყისი არ არსებობს, ისევე როგორც შემმეცნებელი ფსიქეს გარეშე, ვერც რაიმეს შემეცნება გახდებოდა შესაძლებელი, რადგანაც “ყოფიერება” მხოლოდ ფსიქიკური ექსისტენციით გვეძლევა და ცნობიერება საკუთარი არსის ნაწილს(არაცნობიერს) შეიმეცნებს.

მთავარი ერთი რამის გაცნობიერებაა, რომ თუ ვინმეს უნდა ვებრძოლოთ, ეს საკუთარი არასრულფასოვნებებია და არა სხვა ადამიანი. როდესაც საკუთარი ნაკლის პროეცირებას სხვა ადამიანაში ვახდენთ და შემდეგ თვალის დასანახავად ვერ ვიტანთ მას, ამით თითქოს მარტივად ვჭრით პრობლემებს. თუმცა ეს მხოლოდ ილუზიაა და ბუნებრივია ვერანაირ შედეგს ვერ მოიტანს, ადვილია გვერდიდან უყურო საკუთარ ნაკლს და ამით თავი დაიმშვიდო, თითქოს მე კი არა, ვიღაც სხვაა ყველაფერში დამნაშავეო ადამიანს თუ ვინმეს ატანა და მიღება უჭირს ეს მხოლოდ საკუთარი თავია. ამიტომ ამბობდა გენიალური კირკეგორი: განძი, რომელიც გაგხდის ყველაზე მდიდარ ადამიანად სამყაროში, რომელიც გაგათავისუფლებს სხვაზე დამოკიდებულებისგან, არ მდებარეობს შენს გარეთ, არამედ იგი თვით შენშია, და ესაა ნების თავისუფლება, მისი დაუფლება აგიყვანს შენ ანგელოზებზე მაღლა(59)

როდესაც სუბიექტური ღირებულებების პროექციაზე ვსაუბრობთ, ცხადია არ იგულისხმება მარტო უარყოფითი შინაარსები. ადამიანი ახდენს არაცნობიერ სფეროში არსებული დადებითი ემოციების პროექციასაც და შესაბამისად ილუზიის ტყვეობაში ექცევა. ფსიქოლოგიაში ეს მოვლენა ტრანსფერის სახითაა ცნობილი. იუნგის განმარტებით, პროექცია ზოგადი ფსიქოლოგიური მექანიზმია, რომელსაც რაღაც სუბიექტური შინაარსი ობიექტზე გადააქვს და მის ფუნქციად აცხადებს. ამ დროს შთაბეჭდილება რასაც ობიექტი გვიქმნის, სინამდვილეში ილუზიაა, თუმცა ადამიანს ეჩვენება რომ ეს თვისება, სუბიექტური წარმოშობის კი არ არის, არამედ ობიექტურად არსებობს(157)

ადამიანი, როგორც კი რაიმე ხატების პროექციას ახდენს, მაშინვე იმის გავლენის ქვეშ ექცევა, ვისშიც ან რაშიც ეს იდეალი გადააქვს და ეჩევენება, რომ ეს უკანასკნელი მას ნებელობას ართმევს. სინამდვილეში ხდება არაცნობიერ ფსიქიკაში არსებული სექსუალური, ემოციური თუ სხვა არსებული მდგომარეობის პროეცირება სხვა ინდივიდში ან საგანში. ასეთი ტიპის პროექცია ხშირია საპირისპირო სქესის ადამიანზე, რაც ხშირად სიყვარულში გვერევა.

სინამდვილეში მთელი ეს იდეალები, არაცნობიერ სფეროში არსებობენ და განამდვილებას ესწრაფვიან.

პლატონის “ნადიმში” მოთხრობილია ადამიანი-ანდროგენის შესახებ. თავდაპირველად ყველა ადამიანი ანდროგენი იყო, ანუ ცხოვრობდნენ როგორც უკვდავი ჰერმაფროდიტები და ქალურ და მამაქაცურ საწყისად არ იყვნენ გაყოფილი. ისინი აბსოლუტურ ნეტარებაში იყვნენ, არც მსხვერპლს სწირავდნენ, არც რიტუალებს ასრულებდნენ და ამაყობდნენ თავისი სრულყოფილებით. ამით მათ ღმერთები განარისხეს და ზევსმა ისინი ორ, ქალურ და მამაკაცურ პრინციპად გაყო. ამის მერე, ყველა ადამიანი თავის დაკარგულ მეორე ნახევარს ეძებს, რათა თავდაპირველი მთლიანობა და სრულყოფილება დაიბრუნოს.

თომას სახარებაში იესო ასეთი სიტყვებით მიმართავს მოწაფეებს: “როდესაც ორს გადააქცევთ ერთად და როცა შინაგანს გადააქცევთ გარეგანად, ხოლო გარეგანს შინაგანად და ზემოთას ქვემოთად. როდესაც ქალი და კაცი ერთნი გახდებიან ისე, რომ კაცი აღარ იქნება კაცი, ხოლო ქალი აღარ იქნება ქალი, მაშინ თქვენ შეხვალთ ცათა სასუფეველში”.

ამას ფსიქოლოგიური განმარტება ასეთი იქნება, თავდაპირველი მდგომარეობით ადამიანი იშვა როგორც ერთი მთლიანობა, ყოველგვარი დუალიზმის გარეშე, სადაც ცნობიერი და არაცნობიერი გამოყოფილი არ იყო. მაგალითად, დაოს სიმბოლიკა, იდეალურ მდგომარეობას გამოხატავს, ეს არის წრე, გაყოფილი ორ, შავ და თეთრ ნაწილად, სადაც შავ ნავილში თეთრი წერტილია მოთავსებულია, ხოლო თეთრ ნაწილში შავი წერტილი, და სიმბოლურად აღნიშნავს ქალურ და მამაკაცურ საწყისს, როგორც აღმოსავლეთში უწოდებენ _ინსა და იანს. ეს ერთის მხრივ სიმბოლოა სამყაროს დასაბამის, როცა ჯერ კიდევ არაფერი იყო დაწყებული და ამავე დროს უმაღლეს მიზანისაც, საბოლოო მდგომარეობას, რის მიღწევასაც ცდილობს ადამიანი. სიმბოლურად იგი გამოხატავს ორი საწინააღმდეგო პოლუსის, ქალურისა(ინი) და მამაკაცურის(იანი) შერწყმას. ესაა პირველადი, დაურღვეველი, მთლიანი მდგომარეობა, როცა ცნობიერსა და არაცნობიერს შორის ზღვარი გავლებული არ იყო და საბოლოო მიზანიც, როცა გამოყოფილი უფსკრული კვლავ გადალახულია, ანუ ადამიანი კვლავ ანდროგენი ხდება ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით, როგორც იესო ამბობს,, როცა კაცი (ცნობიერი) აღარ იქნება კაცი და ქალი (არაცნობიერი) აღარ იქნება ქალი.

აი რას ამბობს ნიცშეს ზარატუსთრაც:”არ მიპოვია დედაკაცი, რომლისგან მე შვილები მესურვოს, გარდა ერთი დედაკაცისა, რომელი მიყვარს, რამეთუ შენ მიყვარხარ, ჰე მარადისობა! „ მითებსა და სიმბოლიკებში პერსონიფიცირებული ცნობიერი ასპექტი ყოველთვის მამაკაცურია, ხოლო არაცნობიერი ქალური. იუნგმა, ანალიტიკურ პროცესში, პაციენტების სიზმრებზე დაკვირვების შედეგად დაასკვნა, რომ კონკრეტული ადამიანის შემთხვევაში, მამაკაცის არაცნობიერი -ანიმა, მთლიანად ქალური ტენდენციების მატარებელია, ხოლო ქალის არაცნობიერი – ანიმუს, მამაკაცურის.

როდესაც არაცნობიერში არსებული სუბიექტური ღირებულებების პროექცია საპირსპირო სქესის ადამიანში ხდება, სწორედ ჩვენში არსებული (ქალური ან მამაკაცური) შინაარსები გადაგვაქვს და ხშირად ადამიანს ისეთ თვისებებს მივაწერთ, რაც მას საერთოდ არ გააჩნია. ეს თვისებები თავად პიროვნების საკუთრებაა, არაცნობიერ სფეროში ცხოვრობს და განამდვილებასა და გაცნობიერებას ესწრაფვის საკუთარი თავის სრულყოფისთვის.

მაშასადამე, არაცნობიერ ფსიქიკაში არსებული ნეგატიური და პოზიტიური შინაარსების გადატანისას, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მთელი ეს დადებითი და უარყოფითი თვისებები, ჩვენი საკუთრებაა, ჩვენი სულის ნაწილია და მათი გაცნობიერებისთვის უნდა ვიღვაწოთ, უარყოფითის შემთხვევაში მათგან გათავისუფლებისგან უნდა ვიზრუნოთ, ხოლო დადებითის შემთხვევაში მათი რეალიზაცია უნდა მოვახდინოთ.

როგორც ავღნიშნეთ, იუნგმა არაცნობიერი გაყო ორ ნაწილად, პიროვნულ და არაპიროვნულ, იგივე კოლექტიურ არაცნობიერად. შესაბამისად, როცა არაცნობიერის პროექციაზე ვსაუბრობთ, იგულისხმება პიროვნული და არაპიროვნული შინაარსები, იგივე არქეტიპები და როგორც ფსიქოანალიტიკოსი ამბობს, მათი პროექცია რომ არ ხდებოდეს, ისინი ცნობიერებას წალეკავდნენ, მთავარია ფორმის ადექვატური სათავსოს პოვნა

არაპიროვნულ შინაარსებს მიეკუთვნება მხსნელი, მესია, უნივერსალური გმირი, რომელიც დრაკონს, იგივე უნივერსალურ ბოროტებას ანადგურებს, ეშმაკი, ჯადოქარი, ბოროტი სული, მაგია და ა.შ. ისინი არაცნობიერის სიღრმეებში არსებობენ და პროექციის შედეგად გარეთ გამოდიან, დადებითი და უარყოფითი ტენდენციებით. ამიტომაა ადამიანი რელიგიის გარეშე რომ არასოდეს ყოფილა და არც იქნება. დაწყებული პრიმიტიული რელიგიური რწმენა-წარმოდგენებით, დღემდე, როცა რელიგიამ უდიდესი ზნეობრივი, და საგანმანათლებლო მისია იკისრა.

ადამიანის გონებისათვის, ამბობდა ვივეკანანდა, არ არსებობს რელიგიაზე უფრო დიდი მოტივაცია, მხოლოდ სულიერ იდეალს შეუძლია ჩაუნერგოს ადამიანს ესოდენ დიდი ენერგია. კაცობრიობის მიერ განვლილი მთელი ისტორიული გზა გვარწმუნებს იმაში, რომ იდეალს დღემდე არ დაუკარგავს თავისი მომნუსხველი ძალა.

იუნგი წერდა, რომ, ქრისთიანული ნათლობის მსგავსი რიტუალი, რაც აღნიშნავს ადამიანის ხელახლად შობას, უკვე არა სხეულებრივს, არამედ სულიერს, ჯერ კიდევ ქრისტიანობამდე არსებობდა შედარებით პრიმიტიული სახით, ეს არის სიმბოლო ახალი, ერთიანი, მთლიანი ადამიანის, იგივე ტრანსცენდენტური ცნობიერების შობისა.

ინდოეთში, წერს იგი, უმაღლესი კასტის ყველა წევრი “ორჯერ შობილის” საპატიო წოდებას ატარებს. ფარაონსაც ჰქონდა ორჯერ შობილის პრივილეგიები. ამიტომაა, რომ, ეგვიპტურ ტაძრებში ძირითად ნაგებობასთან ერთად, ხშირად გვხვდება ე.წ. დაბადების ალაგი, სადაც აღწერილია ფარაონის მეორედ შობის ამბავი, ერთხელ ის ჩვეულებრივი მშობლის სხეულში იშვა, როგორც ადამიანური არსება, მეორედ კი ღმერთმაც მიიღო მის ჩასახვაში მონაწილეობა, ქალღმერთმა მუცლით ატარა და ქვეყანას მოავლინა, ის იბადება ვითარცა ძე კაცისა და ძე ღმერთისა.

ეგვიპტურ მითში, იზიდასა და ოზირისის შესახებ, აღწერილია მზის ღმერთის ძის, ოზირისის (ცნობიერი), მისი ძმის- სეთის (ბნელეთის ძალა, დემონი, იგივე ვნებები, კომპლექსები, ზოგადად ადამიანის არასრულფასოვნება) და იზიდას (ანიმა) ამბავი. ოზირისი და იზიდა ეგვიპტეს განაგებდნენ მშვიდობიანად და სამართლიანად, ამან შურით აღავსო სეთი და ოზირისის დაღუპვა გადაწყვიტა. მან ოზირისის სიგრძის ყუთი გააკეთებინა და ნადიმის დროს გამოაცხადა, რომ ვინც ამ ყუთში ჩაეტეოდა, ყუთიც მისი გახდებოდა. როდესაც ოზირისი ყუთში ჩაჯდა, სეთმა და მისმა მხლებლებმა დალუქეს ის და მდინარეში გადააგდეს. როცა იზიდამ ეს ამბავი შეიტყო, მისი ძებნა გადაწყვიტა, თუმცა როდესაც იპოვა, სეთმა კვლავ წაართვა იგი, 14 ნაწილად დაკეპა და სხვადასხვა ქვეყანაში მიმოაბნია. საბოლოოდ ოზირისი აღსდგა მკვდრეთით, ამოვიდა ქვესკნელიდან, დაამარცხა სეთიდა როდესაც მისი სხივი იზიდას მოხვდა(ცნობიერის მიერ არაცნობიერის შეცნობა), იშვა ძე- ჰორუსი, სიმბოლო ძე ღვთისასი, აბსოლუტური სიბრძნისა და სინათლის.

ამ მითის მიხედვით, შეგვიძლია ასე განვიხილოთ ადამიანის სულის(ფსიქეს) განვითარების ისტორია. თავდაპირველად ცნობიერი (ოზირისი) და მისი ანიმა არაცნობიერის ნათელი ასპექტი, (იზიდა) თანხმიერად და ჰარმონიულად არსებობდნენ, სანამ არენაზე არ ჩნდება სეთი (სიბნელე, იგივე ვნებები და სურვილები, ანუ ეგო, არაცნობიერის ბნელი ასპექტი) რომელმაც დაამარცხა და დაატყვევა ოზირისი (ცნობიერების შეზღუდვა, საზღვრული “მე”ს, იგივე ეგოს გაჩენა). თუმცა საქმეში აქტიურად ერთვება არაცნობიერი (იზიდა), რომელიც თავისთავში ინახავს მთელს ინფორმაციას და მოგონებებს, პირველადი, მთლიანი, ფსიქოლოგიურად დაუნაწევრებელი ადამიანის შესახებ. (ოზირისის ნაწილებად მიმოფანტვა და შენახვა) როდესაც ოზირისი მკვდრეთით აღსდგება და სეთს დაამარცხებს, რაც სიმბოლურად გამოხატავს ცნობიერების გამოღვიძებას, ნებელობის აღდგენას, საკუთარი არასრულფასოვნებების შეცნობასა და მათ დამარცხებას, რის შედეგადაც ოზირისის სხივი ხვდება იზიდას (ცნობიერის მიერ არაცნობიერის შეცნობა) და იბადება ძე ჰორუსი, სიმბოლო ერთიანი ადამიანის, აბსოლუტური სულის, იგივე აბსოლუტური ცნობიერების.

ბერძნულ მითებში, ხშირად გვხვდებიან ნახევრად ღმერთი და ნახევრად ადამიანი გმირები, რომლებიც ინიციაციის მრავალ საფეხურს გადიან, უნივერსალური გმირები ხდებიან და ადამიანებს მრავალი სატანჯველისგან ათავისუფლებენ. ამის ერთერთი მაგალითია ჰერაკლე, რომელიც ზევსისა და დედოფალ ალკმენეს ძეა. იგი ინიციაციის თორმეტი საფეხურის გავლის შემდეგ (ჰერაკლეს თორმეთი გმირობა) ხდება ხელდასხმული, მისტერიების ქურუმი, რომელმაც სიკვდილი დაამარცხა და ქვესკნელის ყველა საფრთხე დასძლია. (ქვესკნელი, ჯოჯოხეთი და ჰადესი, სიმბოლოა არაცნობიერის სიბნელით მოცული სფეროსი, სადაც ყველა არასრულფასოვნება ბუდობს)

საინტერესოა ციფრი თორმეტი, რომელიც ასე ხშირად ფიგურირებს სხვადასხა სიმბოლიკებსა თუ კალენდრებში, და ასახავს ერთი მთლიანი ციკლის დასასრულს. მაგალითად არსებობს მანდალას წრე, რომლის ცენტრშიც გამოსახულია უზენაესი არსება, გარშემო დაყოფილი თორმეტ საფეხურად, სადაც მოთავსებულია 12 ზოდიაქოს ნიშანი. ასევე ვიცით ბუდას მიერ ჩამოყალიბებული ტანჯვის მიზეზების თორმესაფეხურიანი სისტემა, რომელსაც ყოფიერების ბორბალი ეწოდება. ესაა სურვილების თორმესაფეხურიანი ჯაჭვი, რაც მიზეზია ადამიანის უსასრულო მწუხარებისა. ყოფიერების ბორბალი ასეთია: ავიდეა, კარმული ძალები, ფსიქოფიზიკური ცნობიერება, გრძნობის ორგანოები და აზროვნება, შეხება, გრძნობა, ლტოლვა, მისწრაფება, ცხოვრების ნება, დაბადება, მოხუცებულობა და სიკვდილი.

ციფრი თორმეტი, სიმბოლურად აღნიშნავს ტანჯვისა და ამაოებისგან გათავისუფლების თორმეტსაფეხურიან სისტემას, სადაც თორმეთი საფეხურის გავლით ერთი მთლიანი წრე იკვრება, რაც სიმბოლოა ადამიანის ფსიქიკური მთლიანობისა და ერთიანობის.

სვეტიცხოვლის ტაძრის სამხრეთ კედელზე გამოსახულია აპოკალიფსის ამსახველი ფრაგმენტები, მაგრამ ყველაზე მეტად ყურადღებას იპყრობს წრე, ანუ “მზის-თვალი” როგორც უწოდებენ, რომლის ცენტრშიც მოთავსებულია მაცხოვრის ფიგურა და გარშემო ოთხი ცხოველი, ანგელოზთა დასი და ზოდიაქოს თორმეტსაფეხურიანი სისტემა. შესაძლებელია ვივარაუდოთ, რომ ასეთი ტიპის საკულტო დანიშნულების მქონე სიმბოლოებში, თორმეთი ზოდიაქოს ნიშანი ერთის მხრივ სიმბოლურად განასახიერებს თორმეტ მოციქულს, ხოლო მეორეს მხრივ ადამიანის სულიერი ევოლუციის სხვადასხვა ეტაპს, სხვადასხვა ინიციაციას.

კათალიკოს –პატრიარქის, კალისტრატე ცინცაძის წიგნში “ქვაშვეთის წმინდა გიორგის ეკლესია ტფილისში”, აღწერილია ქაშვეთის ეკლესიის გუმბათის მოხატულობა. ეკლესია მოხატული იყო მხატვარ ნიკოლოზ აფხაზის მიერ, ანტონ პირველის ლოცვა-ქურთხევით 1755წ. 1810 წელს კი რუსი გენერლის, ტორმასოვის ინიციატივით ჩათარებულ ე.წ. რემონტის შედეგად ეკლესია გადაუთეთრებიათ, თუმცა მალევე აღუდგენიათ მრევლის დახმარებით. კალისტრატე ცინცაძის მიხედვით, ექლესიის გუმბათის თორმეტ სარკმელს შორის მოხატული ყოფილა თორმეტი ზოდიაქო, რომლის ქვევით ეწერა მათი შესაბამისი თვის სახელი, ხოლო უფრო ქვევით თორმეთივე მოციქულის სახელი ასეთი თანმიმდევრობით:

1. ღრიანქალი _ ოქტომბერი _ პავლე მოციქული.

2.მშვილდოსანი _ ნოემბერი _ ანდრია მოციქული.

3.თხის რქა _ დეკემბერი _ იაკობი ძმა უფლისა.

4.მერწყული _ იანვარი _ თადეოზ მოციქული.

5.თევზი _ თებერვალი _ სვიმეონი.

6.ვერძი _ მარტი _ ფილიპე.

7.კურო _ აპრილი _ თომა.

8.მარჩბივი _ მაისი _ მატათა.

9.კირჩხიბი _ ივნისი _ ბართლომე.

10.ლომი _ ივლისი _ იაკობი ზებედესი

11ქალწული _ აგვისტო _ იოანე ღვთისმეტყველი.

12სასწორი _ სექტემბერი _ პეტრე მოციქული(24)

სვეტიცხოვლის კედელზე გამოხატული “მზის-თვალი” თავისი ფორმითა და სტრუქტურით ძალზედ გავს მანდალას სიმბოლიკას, აღმოსავლეთში ასეთი ტიპის გამოსახულებებს საკულტო დანიშნულება ქონდა, რადგანაც მათ ცენტრში უზენაესი რელიგიური ღირებულების მქონე ფიგურა იყო გამოსახული (ბუდა, შივა, კრიშნა და ა.შ.) და აღნიშნავდა ადამიანის სრულყოფას, ერთიანობას. იუნგი მიიჩნევდა, რომ ცენტრში გამოსახული ფიგურა, სწორედ ფსიქიკურ ცენტრს უნდა ნიშნავდეს, რომელიც “მე”-ს იდენტური კი არ არის, არამედ ერთიანი ადამიანის ცენტრს აღნიშნავს.